Zrównoważone rybołówstwo
Podstawowym założeniem zrównoważonych połowów jest zachowanie bioróżnorodności mórz i oceanów oraz zaspokojenie potrzeb ludzi przy możliwie jak najmniejszej presji na środowisko morskie. Takie podejście chroni różnorodność biologiczną, sprzyja utrzymaniu odpowiedniej liczebności stad ryb i zwiększa prawdopodobieństwo, że z zasobów oceanów będą mogły korzystać także przyszłe pokolenia.
Jak podaje Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa w raporcie FAO SOFIA 2020, długoterminowy trend w rybołówstwie jest dość stabilny od późnych lat 80-tych i waha się między poławianiem 86 mln ton do 93 mln ton/ rocznie. Jednak w 2018 roku osiągnięto rekord globalnej produkcji rybnej – 96,4 mln ton i był to wzrost o 5,4% w stosunku do średniej z poprzednich trzech lat. Dodatkowo, ponad 30% światowych zasobów ryb jest przełowiona, co oznacza, że jest eksploatowana na poziomie uniemożliwiającym ich naturalne odtwarzanie. Około 60% stad ryb jest natomiast poławiana na najwyższym możliwym poziomie. Na tym etapie wdrażanie zasad zrównoważonego rybołówstwa nie jest jedynie kwestią dobrych praktyk, a absolutną koniecznością.
Odpowiedzialne decyzje w zakresie zarządzania rybołówstwem powinny być podejmowane przy zachowaniu równowagi pomiędzy kwestiami środowiskowymi, gospodarczymi i społecznymi. Czy więc zawsze chodzi o to, aby łowić mniej? Niekoniecznie – zrównoważone połowy prowadzone są na dopuszczalnym poziomie, określonym jako MSY (tzw. maksymalne zrównoważone połowy, z ang. Maximum Sustainable Yield). Poziom ten ustalany jest w oparciu o doradztwo naukowe, przy zastosowaniu selektywnych technik i narzędzi połowowych, pozwalających na ochronę cennych zasobów morskich.
Warto także zrozumieć na czym polegają połowy selektywne, jak wybierać narzędzia połowowe i dlaczego jest to tak istotne dla zachowania dobrej kondycji stad i bioróżnorodności. Wybór odpowiedniej metody połowu (tzn. narzędzia połowowego) jest nieodłączną częścią zrównoważonych połowów. Nie możemy mówić o połowach zrównoważonych, jeśli są w nich wykorzystywane narzędzia bezpośrednio i negatywnie ingerujące w stan ekosystemu, nawet jeśli poławiane gatunki nie są zagrożone. Szczególnie negatywnie oddziałują dragi i włoki denne, czyli obciążone sieci wleczone po dnie. Ich duża skuteczność okupiona jest często zniszczeniem dna morskiego, dlatego istotne jest inwestowanie w modyfikacje tych metod, aby były one mniej obciążające dla środowiska. Kluczowe jest także stosowanie selektywnych narzędzi połowowych pozwalających ograniczyć przyłów, czyli odławianie organizmów niebędących celem połowu, np. ryb młodocianych, innych gatunków ryb niż targetowe, a także ptaków i ssaków morskich.
Inną metodą ograniczania negatywnego wpływu rybołówstwa jest ustanawianie obszarów ochronnych. Morskie obszary chronione (ang. MPA, marine protected areas) różnych kategorii obejmują obecnie jedynie ok. 5,7% światowego oceanu. Daleka jest więc jeszcze droga do zrealizowania zalecenia Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN), aby do 2030 roku ochroną objąć 30% obszarów morskich. W Polsce funkcjonuje obecnie 9 obszarów HELCOM MPA i stanowią one 24% obszarów morskich i 55% wód terytorialnych. Dodatkowo funkcjonuje także program ochrony Natura 2000, którego celem jest zachowanie cennych siedlisk i gatunków.
Aby zapobiec poławianiu ryb w okresach tarła, a także odławiania młodocianych osobników, ustanawiane są także okresy i wymiary ochronne. Są one wyznaczane zgodnie z biologią i ekologią danego gatunku.
Źródło: HELCOM
Kluczem do odbudowy i zachowania na stabilnym poziomie poławianych komercyjnie gatunków ryb i owoców morza jest skuteczne wdrożenie Wspólnej Polityki Rybołówstwa Unii Europejskiej. To jednak nie wszystko – ważne jest także podnoszenie świadomości społecznej. Fundacja MARE aktywnie działa na rzecz zwiększania świadomości społecznej w zakresie wpływu codziennych decyzji konsumenckich na stan zasobów ryb. Współpracujemy między innymi z Marine Stewardship Council (MSC Polska) i wspólnie edukujemy w jaki sposób każdy z nas, poprzez świadome, ekologiczne wybory, może przyczynić się do ich odbudowy.
CO TY MOŻESZ ZROBIĆ?
Jednym ze sposobów, którym możesz wesprzeć ochronę mórz i oceanów jest ograniczenie spożycia ryb i owoców morza.
Każdy z nas ma prawo do podejmowania własnych decyzji dotyczących spożywania ryb i owoców morza. Musimy jednak pamiętać, że całkowite zaprzestanie połowów nie jest realną możliwością dla milionów ludzi na świecie, których byt zależy od rybołówstwa i dla których ryby i owoce morza stanowią podstawowe źródło białka.
Dlatego tak ważne jest zapewnienie stabilności stad i przestrzeganie zasad zrównoważonego rybołówstwa.
Jeśli decydujesz się na zakup ryb, pamiętaj, że Twoje codzienne wybory mają wpływ na środowisko. Zasady WYBORU są proste:
- nie kupuj ryb młodocianych, tzn. niewymiarowych, które nie miały jeszcze szansy wydać na świat potomstwa;
- zwracaj uwagę skąd pochodzi ryba, którą kupujesz – w jednym akwenie zasoby danego gatunku mogą być stabilne, w innym – bardzo niskie;
- wybieraj ryby z lokalnych połowów, są świeższe i krócej transportowane
- kupuj te gatunki ryb, które nie są zagrożone wyginięciem;
- kupuj certyfikowane produkty rybne: szukaj znaków MSC (dla dzikich ryb i owoców morza) oraz ASC (dla ryb i owoców morza z hodowli) - tym samym generując popyt na produkty pochodzące ze zrównoważonych połówów i motywując inne rybołówstwa aby przystąpiły do wdrażania jego zasad.
