Plastik i mikroplastik
Plastiki i mikroplastik w Bałtyku
O tym, że plastik jest jednym z poważniejszych problemów, z jakimi zmaga się Morze Bałtyckie nie trzeba już chyba nikogo przekonywać. A jeśli jednak ktoś wciąż temu nie dowierza, wystarczy wysłać taką osobę na dowolną nadbałtycką plażę - problem jest widoczny gołym okiem. Według danych HELCOM na każdych 100 metrach plaży można znaleźć średnio od 50 do 300 sztuk odpadów morskich, a 70% z nich to tworzywa sztuczne.
ŹRÓDŁA PLASTIKU W BAŁTYKU
Jak czytamy w opublikowanej w 2021 roku aktualizacji Baltic Sea Action Plan, jak dotąd problem odpadów morskich w rejonie Bałtyku ocenia się jedynie opisowo, jednak dokładniejsze monitorowanie odpadów morskich jest obecnie w fazie rozwoju. W dokumencie zaznaczono jednak, że serie danych dotyczące śmieci plażowych pozwalają na wyciągnięcie wstępnych wniosków. Większość śmieci znajdowanych na plażach to tworzywa sztuczne - w większości jednorazowe przedmioty związane z jedzeniem, piciem, paleniem lub opakowania przemysłowe. Zwrócono w nim także uwagę na zagubione i wyrzucone narzędzia połowowe (tzw. sieci widmo), które stanowią poważne zagrożenie życia morskiego.
Na pierwszym z powyższych wykresów, będącym wynikiem monitoringu przeprowadzonego w latach 2012 - 2016 widać, że plastik dominuje wśród odpadów znalezionych na nadbałtyckich plażach, niezależnie od tego, czy były to plaże miejskie, podmiejskie, wiejskie, czy referencyjne (przy czym plastik oznacza tu wszystkie odpady ze sztucznych tworzyw polimerowych). Z kolei na drugim wykresie zaprezentowano dane dotyczące występowania odpadów plażowych w różnych zlewniach Morza Bałtyckiego. I tu także wyraźnie widać, że plastik jest dominującym rodzajem odpadów, niezależnie od lokalizacji. (HELCOM)
CO DZIEJE SIĘ Z PLASTIKIEM W MORZU?
Wiele osób pamięta ze szkoły infografiki obrazujące ile czasu potrzeba, aby różne przedmioty uległy rozkładowi. W przypadku plastiku, zależnie od konkretnego przedmiotu i tworzywa, z jakiego został wykonany, to przedział od 100 do 1000 lat. Czy więc po tym czasie (nawet tak długim jak tysiąc lat) plastik całkowicie zniknie z powierzchni ziemi? Niestety dziś już wiemy, że sytuacja jest o wiele bardziej skomplikowana. Plastik nie ulega bowiem rozkładowi, a jedynie rozpada się na coraz mniejsze fragmenty i cząstki.
Kiedy tworzywa sztuczne trafiają do morza już w swojej pierwotnej formie stanowią zagrożenie dla środowiska. Część odpadów mylona jest przez zwierzęta morskie z pożywieniem i nie tylko zatruwa ich organizm, ale też upośledza odczuwanie głodu, skazując je na śmierć - zwierzęta nie są w stanie strawić plastiku, więc kiedy go spożyją, ich żołądki są permanentnie pełne, organizm nie wysyła informacji o głodzie i konieczności pożywienia się. Dodatkowo odpady takie jak zagubione narzędzia połowowe - sieci, czy żyłki stanowią także śmiertelne pułapki, w których zwierzęta morskie sią zaplątują.
Plastik w morzu wystawiony jest na działanie prądów, falowania, promieniowania słonecznego, a także ulega mechanicznym uszkodzeniom. Wszystkie te czynniki sprawiają, że tworzywa sztuczne rozpadają się na coraz mniejsze fragmenty, aż w końcu stają się mikroplastikami, a następnie nanoplastikami. W takiej rozdrobnionej formie są jeszcze trudniejsze do usunięcia ze środowiska morskiego i jeszcze bardziej niebezpieczne.
MIKROPLASTIK - MAKROPROBLEM
Morski Instytut Rybacki PIB w latach 2015 - 2017 prowadził badania dotyczące ilości mikroplastików w osadach i wodach przybrzeżnych Bałtyku południowego. Wykazano, że "dominującym typem mikroplastików były włókna (ponad 50% zidentyfikowanych obiektów), a średnio 40% stanowiły mikroplastiki zakwalifikowane jako fragmenty plastiku". W próbkach osadów znaleziono średnio 55 drobin na 50 cm3 osadu, dominującymi kolorami były czarny i niebiski, a dominującą klasą wielkości 200-500 µm. Zidentyfikowane w próbkach mikroplastiki zaliczono "przede wszystkim do wtórnej grupy, powstałej w wyniku degradacji zdecydowanie większych obiektów".
Mikroplastiki, MIR PIB
Wpływ mikroplastiku na życie w Bałtyku:
- Mikroplastiki są spożywane przez mniejsze organizmy morskie. Narażone na ich spożycie są zwłaszcza zwierzęta odżywiające się poprzez filtrowanie, np. małże.
W polskich wodach Bałtyku przeprowadzono badanie na 302 osobnikach kraba wełnistoszczypcego (Eriochei sinensis) i u 13% z nich znaleziono mikroplastiki w formie włókien i drobin - większość z nich stanowiły przezroczyste fragmenty narzędzi połowowych. W innym eksperymencie wykonanym w Finlandii zbadano 450 małży, które ustawiono w klatkach w pobliżu zrzutu ścieków komunalnych - mikrośmieci znaleziono w tkankach 2/3 z nich, a tworzywa sztuczne, stanowiły 22%. (J. Workman, 2020, Plasticus Mare Balticum) - Tworzywa sztuczne stanowią miejsca akumulacji toksycznych substancji i rozwoju drobnoustrojów.
- Mikroplastiki są wektorem przenoszenia gatunków obcych.
Tak małe drobiny i włókna są niemożliwe do wyłowienia, dlatego pozostają w środowisku morskim. Przenikają do morskiej sieci pokarmowej, a w ostatnich latach pojawia się coraz więcej doniesień o tym, w jaki sposób dostają się także do diety ludzi. Są one obecne w powietrzu i wodzie z kranu, a także w produktach spożywczych, takich jak owoce morza, miód, cukier, piwo i sól. Przegląd zanieczyszczenia mikroplastikami w solach handlowych wykazał, że 94% produktów solnych testowanych na całym świecie zawierało trzy rodzaje mikrodrobin plastiku – PET, PP i PE, które są jednymi z najczęściej stosowanych polimerów tworzyw sztucznych. Wpływ mikroplastiku na zdrowie ludzi nie jest jeszcze znany.
Najlepszą formą walki z mikroplastikiem jest zapobieganie przedostawania się tworzyw sztucznych do środowiska wodnego oraz wyławianie odpadów z morza, zanim ulegną degradacji do mniejszych cząstek.
Co Ty możesz zrobić?
- ogranicz zużycie plastiku w swoim domu i ZREZYGNUJ z jednorazowego plastiku,
- pij przefiltrowaną wodę z kranu,
- odpowiednio segreguj śmieci i daj odpadom drugie życie,
- edukuj innych, bo wszystko zaczyna się od świadomości problemu,
- kupuj mniej!,
- zwracaj uwagę na składy ubrań i wybieraj te, wykonane z naturalnych tkanin,
- wspieraj Fundację MARE - czysty, tętniący życiem Bałtyk to nasze marzenie, dlatego realizujemy projekty mające na celu poprawę jego stanu: oczyszczamy morze z sieci widmo, instalujemy kosze morskie w portach i marinach, sprzątamy nadbałtyckie plaże, edukujemy. #RAZEMdlaBałtyku
